کنتاکتور یک جمله یا همان سوییچ کنترل شده الکتریکی می باشد جهت کلید زنی مدار الکتریکی قدرت مورد استفاده قرار می گیرد. اغلب کنترل کنتاکتور توسط مداری انجام می شود که قدرت آن در مقایسه با مدار کلید زده شده، بسیار پایین‌تر است. مانند آهنربای الکتریکی سیم پیچ ۲۴ ولت که کنترل سوئیچ موتور ۲۳۰ ولتی را بر عهده دارد. در پاسخ به سوال کنتاکتور چیست ، در واقع می توان گفت کنتاکتورها همان کلید های الکترومغناطیسی هستند که با بهره‌گیری از یک جریان کوچک، قطع و وصل یک جریان بزرگتر را انجام می دهند.
فرایند کار به این صورت است که هرگاه جریانی کوچک کنتاکتور ارسال می شود کنتاکتور متوجه این موضوع می شود که بایستی کلید داخلی خود را روشن کرده زمانی که قطع جریان کوچک اتفاق افتاد، کنتاکتور کلید داخلی خود را قطع می کند.
انواع کنتاکتور ها در ابعاد و اشکال مختلفی با ظرفیت ها و ویژگی های گسترده در بازار موجود هستند عکس وظیفه فیوز یا همان مدارشکن، هدف اصلی کنتاکتور فراهم کردن اختلال در جریان اتصال کوتاه نیست، بلکه کنتاکتورها جریان شکست چند آمپر تا چندین هزار آمپر و ۲۴ ولت دی سی تا چندین کیلو ولت را برعهده دارند.
اندازه کنتاکتور ها نیز بسیار گسترده بوده و از دستگاهی که در دست جا می شود تا دستگاه های بسیار بزرگ که تقریبا یک متر می باشند، وجود دارند.
عملکرد کلی کنتاکتور
کنتاکتورها جهت کنترل موتورهای الکتریکی گرمایشی نورپردازی تبخیر کننده های حرارتی های خازنی و دیگر بارهای الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. عملکرد و وظیفه کنتاکتورها بسیار ساده و قابل فهم می‌باشد؛ جریان در کنتاکتور عبور داده شده و در نتیجه آن، بوبین کنتاکتور برق دار می شود پس از آن بوبین برق دار شده، ایجاد یک میدان مغناطیسی را انجام می دهد.
میدان مغناطیسی ایجاد شده سبب حرکت آرمیچر یا جوشن کنتاکتور می شود سرانجام مدار بین کنتاکتهای ثابت و متحرک کنتاکتور به کمک یک کنتاکت بسته تکمیل شده و شرایطی را فراهم می‌آورد تا جریان از راه کنتاکت ها به بار انتقال داده شود. هنگامی که قطع جریان کنتاکتور اتفاق بیفتد روبین بی برق شده و مدار را باز می‌کند
چون کنتاکتور به منظور سریع باز و بسته شدن کنتاکت ها طراحی شده، به سرعت کنتاکت های متحرک با کنتاکت های ثابت برخورد کرده و از مکان خود به سمت بالا جهش پیدا می کنند. مقدار جریان مصرفی توسط بوبین کم می باشد و در جهت کاهش این مقدار نیز، مدار های اقتصادی به کار گرفته می شوند تا هزینه برق اضافی و هدر رفته را کاهش دهد.
سرانجام به این نتیجه می رسیم که عملکرد کلی کنتاکتور، روشن و خاموش نمودن یک مدار الکتریکی می باشد.
روش غیر فعال کردن کنتاکتور
برای غیرفعال کردن کنتاکتور بایستی آن را از دستگاه‌اصلی خارج کرد. درشرایطی که جریان‌الکتریکی عبور داده نشود، اتصال قطع می‌شود.
روش عملکرد کنتاکتورهای مغناطیسی
کنتاکتور انواع متنوعی دارد که هر کدام، برنامه‌ها، ویژگی‌ها، و توانمندی های ویژه خود را دارند. از مرسوم ترین انواع کنتاکتورها، کنتاکتور مغناطیسی می باشد که بسیار پیشرفته تر و به روز تر از مدل‌های پیشین خود می‌باشد.
کنتاکتور مغناطیسی به شکل الکترومکانیکی کار می کند و به نیروی انسانی جهت تنظیم کردن و یا فرمان دادن، نیازی ندارد. حتی به شکل از راه دور نیز با استفاده از تکنولوژی به کار رفته در آن، آن را کنترل کرد. این توانایی سبب شده تا کنتاکتورهای مغناطیسی متمایزتر و ایمن تر شوند.
تفاوت کنتاکتور و رله
در مقایسه کنتاکتورها و رله های چند منظوره می‌توان گفت کنتاکتورها جهت اتصال مستقیم به دستگاه هایی که جریان بالا دارند طراحی شده‌اند اما رله ها اکثراً ظرفیتی پایین دارند و اغلب هم کاربرد و طراحی آنها به شکل نرمال بسته و هم نرمال باز می باشد.
آن دسته از ابزارهایی که بیشتر از ۱۵ آمپر را سوییچ و کلیدزنی می کنند یا مدارهایی با نرخ بیشتر از چند کیلووات، کنتاکتور خوانده می‌شوند. به غیر از کنتاکت های جریان پایین اختیاری، تقریباً کنتاکت ها همیشه به شکل عادی باز (فرم A) تجهیز و تولید می شوند. برخلاف دستگاه‌های رله، کنتاکتورها ویژگی هایی دارند به این منظور که قوس هایی که هنگام اختلال جریان موتورهای سنگین ایجاد می شوند را خنثی و کنترل می کنند.
موارد زیر از مهم ترین تفاوت های رله و کنتاکتور می باشد:
۱- عملکرد و کاربرد
کنتاکتور به علت قوی تر بودن نسبته به رله در کاربردهای قوی و پر قدرت مورد استفاده قرار می گیرد.
۲- ظرفیت بار
کنتاکتور برعکس رله در مدارات با ظرفیت جریان بالا و پایین به کار گرفته می شود.
۳- طراحی
کنتاکتور جهت کارهای سه فاز طراحی شده اما رله جهت کارهای تک فاز طراحی می‌شود.
۴- سرعت کلیدزنی
کنتاکتور برعکس رله در تغییر وضعیت کندتر عمل می کند.
۵- مصرف برق
انرژی برق مصرفی توسط کنتاکتور در قیاس با رله بیشتر است.
۶- اندازه و قیمت
چون کنتاکتورها برای کارهای با ظرفیت‌بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد، پس بیعتا اندازه و قیمتشان نسبت به رله‌ها بیشتر است.
تفاوت کنتاکتور و کلید
کنتاکتورها در زمان قطع و وصل کنتاکت ها ساییدگی مکانیکی روی هم ندارند. در نتیجه طول عمر مفید مکانیکی آن ها در مقایسه با سایر کلید ها بیشتر است.
ایمنی و حفاظت و مراقبت از دستگاه‌ها به کمک کنتاکتور مطمئن تر و مناسب تر می باشد
قابلیت ایجاد مدار فرمان اتوماتیک به کمک کنتاکتورها امکان پذیر است
به کمک کنتاکتور، وصل و قطع کردن مصرف کننده از چندین مکان ممکن است
قابلیت قطع و وصل مدار توسط کنتاکتور در صورت طراحی مدار مناسب وجود دارد
زمانی که برق قطع می شود، مدار مصرف کننده هم قطع می شود و برای دوباره راه اندازی کردنش به استارت نیاز دارد، در این صورت دستگاه از خطرات ناشی از وصل ناگهانی جریان، مصون می ماند.
الکترو کوروش عرضه کننده بهترین کنتاکتو برند‌های نامدار جهانی، برای دیدن محصولات به دسته کنتاکتور مراجعه نمایید.
اجزای مختلف کنتاکتور
» تیغه اصلی
تیغه های کنتاکتور به دو قسمت تیغه های قدرت و تیغه های فرمان تقسیم و دسته بندی می شوند. نقش و کاربرد تیغه قدرت این است که جریان الکتریکی را پس از هر بار تحریک شدن بوبین، هدایت کنند. تیغه های فرمان بنا به نامی که دارند جهت استفاده در مدار فرمان به کار گرفته می شوند. تیغه های فرمان دو نوع هستند: نرمالی باز و نرمالی بسته که روی بدنه کنتاکتور نصب می شوند. لازم به ذکر است این تیغه ها بعد از هر بار تحریک شدن بوبین، وضعیت خود را تغییر داده و به حالت برعکس برمی‌گردند.
» بوبین
بوبین نیرو و انرژی موردنیاز برای اتصال‌فیزیکی کنتاکتهای هادی‌الکتریسیته را فراهم می‌کند که خود آن یک‌هسته مغناطیسی سیم‌پیچی شده می‌باشد.
» محفظه
این قسمت جهت ایزوله نمودن قسمت های هادی و پرخطر کنتاکتور مورد استفاده قرار می گیرد تا حافظ جان کسانی باشد که با کنتاکتور کار می کنند. جنس محفظه اغلب از پلاستیکهای سفت شونده در برابر حرارت و مواد عایق الکتریسیته مثل Bakelite، Nylon ۶ است.
» تیغه کمکی
تیغه های کمکی در واقع همان تیغه های فرمان با آمپر پایین (نرمالی باز و نرمالی بسته) هستند که در برخی از مدل ها در کنار بدنه کنتاکتور نصب شده و در اغلب کنتاکتورها نیز بالای بدنه نصب می‌شود و نقش آن نیز به این صورت است که پس از هر بار تحریک شدن بوبین، تیغه های کمکی تغییر وضعیت می دهند.
» رله حرارتی
اغلب به منظور حفاظت و ایمنی از بارهایی که به کنتاکتور بسته هستند از بی متال یا رله حرارتی استفاده می شود. این قطعه ها در بعضی از انواع کنتاکتور بر روی بدنه نصب شده اند و در انواع دیگر آن نیز به صورت اختیاری بر روی کنتاکتور تعبیه می شود. نقش رله حرارتی به این صورت است که اگر جریانی بیشتر از حد مجاز شبکه باشد یا ولتاژ های ورودی به جای آن که سه فاز باشد دو فاز بشود، رله حرارتی وارد عمل شده و از آسیب زدن به بار الکتریکی ممانعت می نماید.
کنتاکت یا پلاتین کنتاکتور
مطمئناً همگی ما با پلاتین که در صنایع مختلف از جمله پزشکی، زیورآلات، برق و غیره کاربردهای فراوانی دارد آشنا هستیم. در اینجا که در مورد کنتاکتورها صحبت می‌کنیم باید کاربرد پلاتین را در صنعت برق مورد بررسی قرار دهیم. پلاتین در صنعت برق در هر وسیله ای که جریان برق را قطع و وصل می‌کند، یافت می‌شود. از جمله کنتاکتورها، کلیدهای اتوماتیک و… .
پلاتین کنتاکتور ها شامل ۹ عدد تیغه می باشد که ۶ عدد تیغه آن ثابت بوده و سه عدد نیز متحرک می باشد. پلاتین ثابت شامل موارد زیر می شود: یک نقطه آلیاژ پلاتین و یک پیچ و بدنه مسی. پلاتین متحرک نیز شامل دو نقطه پلاتین بر روی بدنه مسی است.
نقطه پلاتین از مواد محکم کننده و آلیاژ نقره ساخته می شوند. بایستی بدانیم هر مقدار میزان آمپر عبوری بیشتر باشد، سطح مقطع پلاتین نیز بیشتر می باشد. در واقع سایز پلاتین رابطه مستقیمی با میزان جریان عبوری از آن دارد.
اغلب نقطه پلاتین ها به شکل مربع می‌باشد و در برخی از موارد نیز به شکل گرد موجود هستند که البته نقطه گرد اغلب در پلاتین کنتاکتور های آمپر پایین یافت می‌شود.
لازم به ذکر است آلیاژ پلاتین کنتاکتور ها به شکلی تهیه و تولید می‌شوند که اگر همزمان رسانای خوبی برای عبور جریان برق باشند، در برابر ضربات زیادی که ناشی از قطع و وصل جریان بر آن وارد می‌شود نیز محکم باشند. باید پوسته محکمی داشته باشند؛ مثلا پلاتین کنتاکتور با وجود هزار بار ضربه‌ای که در نتیجه قطع و وصل به وجود می‌آید باید آسیبی نبیند و مصون بمانند.
کنتاکتور اشنایدر
همراه با سایت الکترو کوروش بمانید تا با کنتاکتورهای اشنایدر نیز آشنا شویم:
مشخصات و شاخصه های کنتاکتور اشنایدر
»» ترمینال
»» صفحه فلزی انتهایی جهت نصب بخش های ثابت روی آن
»» حامل کنتاکت ثابت، البته بایستی این بخش درجه عایق مناسبی داشته باشد.
»» بوبین کنتاکتور
»» کنتاکتهای ثابت و متحرک
جهت بالا‌بردن ضریب ایمنی و اطمینان در برابر کارکرد زیاد، از پوشش اکسید نقره بر روی آن استفاده می‌شود.
»» سیستم هسته آهنی متحرک و ثابت
»» ترمینال‌های ورودی و خروجی
»» قسمت کنترل جرقه
»» حامل کنتاکت های متحرک
انواع کنتاکتور اشنایدر
انواع مختلفی از کنتاکتور های اشنایدر تولید شده‌اند که هر کدام قابلیت ها و عملکردهای متفاوتی دارند. از خصوصیت های مهم انواع کنتاکتور های اشنایدر، طول عمر آنها است. می‌توان گفت که عمر کنتاکتور به دفعات قطع و وصل آن ارتباط مستقیمی دارد. این ابزار پس از طی کردن تعداد قطع و وصل های مفید خود به دلیل ساییدگی یا فرسودگی کارایی خود را از دست داده و دیگر کاربردی ندارد. طول عمر کنتاکتورها متفاوت است مثلاً کنلیدهای اهرمی و حفاظتی تقریباً ۱۰۳ بار و در کنتاکتورها این مقدار حدود ۱۰۸ بار می باشد.
» کنتاکتور سری D اشنایدر الکتریک
» کنتاکتور سری F اشنایدر الکتریک
در صورت نیاز به مطالب بیشتر، اینجا کلیک کنید.